LS A 20 (Duanaire Finn)

Lastliosta IIIF

TeidealAcallam na Senórach: Duanaire Finn

BailiúchánAn Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath

Suíomh FisiciúilBaile Átha Cliath, Éire

Marc SeilfLS A 20

TeangachaGaeilge; ga

Dáta cruthaithe1600-1699; 1626; 1627

Uimhriú1 fóilió + 130 fóilió + 1 fóilió + 94 fóilió

ÁbharPrós; Filíocht

ÚinéireachtScríofa don Chaptaen Somhairle Mac Domhnaill ag Niall gruamdha Ó Cathán agus Aodh Ó Dochartaigh in Ostend agus Louvain sna blianta 1626 agus 1627. Bhí an LS seo i seilbh Labhras O Cathalan, scríobhaí COBAC LS A 18 thuas sa bhliain 1718, bhain an 'bhrathair bhocht' [Proinsiasach?] Domhnaill Mhaglábhuin nó Maglone úsáid asti sa bhliain 1792. Nótai ar an chéad dhuilleog: (a): 'Do bhidh usad an leabhair so ag an bhrathair bhocht Domhnaill Mhaglábhuin re toil na nuachtran an bhliaghan daoís an Tighirna 1792 or Maglone' [' There was use of this book by the poor brother Donal McGlone with the wish of the new the year of Our Lord 1792 or Maglone]. (b) 'Labhras O Cathalan / sgriobh so ann 1718'[Labhras O Cathalan -scribe of UCD MS A 18-wrote this in 1718]. (c) 'Et do bidh usad an leabhair so' [and I was using this book], (d) 'Labhras Ó Cathalan do sgriobh só an bhliaghain daois an tigerna 1718 [Labhras Ó Cathalan wrote this in the year of Our Lord 1718]. Duine mer míarach súigach ganamnaígh suighalgach mormhenamnach ruinphártach fíolbhuir féalach múirnach grábhuir déabhathach' [Tender, dish-like, imbibing. thin, tippler, big thinker, initiate, eagle-like, stumbling, loving, loving, virtuous person?] Nóta i mBéarla agus i bFlóndras in dhiadh dháin atá ar an nduilleog deireanach: (e) 'to Sister Sumusset att the English Geresan [Convent?] in Lier', 'Voor Suster Sumuset in de English Gresan [Convent?] tot Lier'. Bhí an LS scríofa don Chapt. Somhairle Mac Domhnaill agus is dóchas gur tugadh í go dtí An Lováin in dhiaidh a bháis (ITS XLIII (1954) xi). Colafan (f. 39 v i): 'Ag sin duit a Chaiptín Samhairle ~ ni feduim niosa mhó do sgriobadh anuairsi ó bhuaidhredh in chretha' [Niall gruamdha Ó Cathán]. (f. 74 r í) le colafan: 'Ag sin duit a chaiptín Samhairle et da ffaghuinn ní badh mo ina sin do dhúanaire Finn ré na sgriobadh do dhenainn dháoibhsi é. Misi Aódh Ó Docartaigh do sgriobh a[o erased] nÓisdin. in .12. Februarí. 1627'.

RaonAn Bheilg; An Iodáil; Baile Átha Cliath

BunábharPáipéar

CeangailCeangailte i gláraigh agus meamram (gréasaithe) leis an teideal ' Sgealta, Duanaire Finn' in órlitreacha ar an ndroim agus 'Anno 1628' agus armas ar an gclúdach tosaigh.

ScríobhaitheÓ Cathán, Niall gruamdha; Ó Dochartaigh, Aodh

PátrúinMcDonnell, Sorley; O Cathalan, Labhras, 1718; Mhaglábhuin [Maglone] ,Br. Domhnaill, 1792

Toisí11.6" x 7.7"

Ar líne ó2004

NótaíFf. (a) 1 + 134 [uimhrithe 1-132 (le cailleadh 12-13, 30-33, 41, 43-4, 46, 113-14, 118-25), 114-39 (le cailleadh 123-4, 132)]; (b) [i]+94. Tá duilleoga gearrtha amach roimh (a) ff. 81, 98, 105, 115, 126. Aon cholúin seachas i (b) f. [i] r; línithe i dturbhior.Tá damáiste déanta don chéad thrí fhóilió de chuid (a) le píosa beag téacs caillte agus tá siad feistithe ar pháipéar trédhearcadh; tá roinnt duilleog eile cóirithe go héadrom. Tá cuma an-mhaith ar an LS seachas sin. Tá an lámhscríbhinn iomlán idirdhuillithe, tá taca leathanaigh bháin de pháipéar leis an chéad dhuilleog. Tá go leor nótaí ar an imeall agus léirithe in Gaeilge agus sa Laidin trí théacs an Acallaim; roinnt nótaí i lámha éigin eile in Duanaire Finn freisin. Acallam na Senórach: Níor bhain Stokes úsáid as an LS seo chun a eagrán a chur ar bun, Irische Texte IV pt i (1900), ach tá dlúthbhaint leis an LS seo ag COBAC LS A 4, tá an briseadh ar an bpointe céanna. Chun LSí agus athleasaithe a fheiceáil féach ar N. Ní Shéaghdha, Agallamh na seanórach (Baile Átha Cliath 1942) réamhrádh. Duanaire Finn: Tá cur síos roimhe sin ag E. Mac Neill agus G. Murphy, Duanaire Finn (ITS VII (1908) xvii-xx, XLIII (1954) ix-xi) agus ag P. Walsh (IER 30 (1927) 561-8 [=Irish chiefs and leaders (Dublin 1960) 129-39]; féach freisin ar IBL 22 (1934) 81-8). 1 r-94 r m. [Duanaire Finn.] Féach ar eag. srl., E. Mac Neill agus G. Murphy, ITS VII (1908), XXVIII (1933), XLIII (1954)31 v 3.

CeartaCóipcheart ag Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath; Iomhá Foinse ag Meamram Páipéar Ríomhaire, Scoil an Léinn Cheiltigh, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath.

CuntasIs lámhscríbhinn Gaelach í COBAC LS A 20, ón 17ú haois. Scríofa i nGaeilge ar pháipéar ag Niall gruamdha Ó Cathán in Ostend agus i Louvain sa bhliain 1626 agus ag Aodh Ó Dochartaigh in Ostend sa bhliain 1627 do Chaptaen Somhairle Mac Domhnaill. Tá cóip de Acallam na Senórach agus Duanaire Finn, iad araon ón bhFianniacht iniata. De réir dealraimh tugadh í go Coláiste na bProinsiasach, An Lováin in dhiaidh bháis an Captaen agus in dhiaidh sin go Coláiste Naomh Isidore, An Róimh leis an gcnuasach sa bhliain 1792; go Mainistir na bProinsiasach, Cé na gCeannaithe, Baile Átha Cliath sa bhliain 1872; go Leabharlann na bProinsiasach, Dún Mhuire, Cill Iníon Léinín, Co. Bhaile Átha Cliath sa bhliain 1946 agus faoi dheireadh go Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath i Samhain 2000.

TagairtíÓ hUiginn (Ruairí): Captain Somhairle and his books revisited in The Book of the O’Conor Don (2010), lgh. 88–102. Déantar plé ar chomhtheacs agus ar spreagadh tiomsú Dhuanaire Finn agus BOCD. Ó hUiginn (Ruairí): Somhairle Mac Domhnaill agus Duanaire Finn in Léann lámhscríbhinní Lobháin (2007), lgh. 42–53.

Íoslódáil Meiteashonraí

Fáiltímid roimh shonraí breise nó ceartúcháin ar bith a bhaineann le cur síos agus meiteashonraí na lámhscríbhinní. Déan teagmháil linn, le do thoil, le d’aiseolas.

Catalogue of Irish Manuscripts in University College Dublin

A 20

ACALLAM NA SENÓRACH; DUANAIRE FINN

17th cent. Paper. 29.5 × 19.5 cms (first leaf smaller). Ff. (a) 1 + 134 [numbered 1-132 (with loss of 12-13, 30-33, 41, 43-4, 46, 113-14, 118-25), 114-39 (with loss of 123-4, 132)]; (b) [i]+94. Leaves have been cut out before (a) ff. 81, 98, 105, 115, 126. Single columns except in (b) f. [i] r; ruled in dry point. The first three folios of section (a) have been damaged with some loss of text and are mounted on transparent paper; some other leaves have also been slightly repaired. MS otherwise in excellent condition.

Scribes: (1) Niall gruamdha Ó Cathán (f. 1 r etc.) who wrote (a) ff. 1-98, 101-105 r m at Ostend (f. 56 r) and Louvain (f. 97 r) in 1626 (ff. 56 r, 84 v, 90 r, 97 r). Various jottings by him occur at the bottoms of pages in this section of the MS: 17 r ('Isum tuirsech a nÓistín an áir ~rl'), 18 v, 20 r ('ilim trocaire air Dia'), 21 r, 21 v, 22 v, 28 v, 35 v ('a lúcht leightha an liúbur guididh oirn ar son De, an sgribhneóir ro sgribh an leabur ~rl. .i. Niall gruamdha O Cathan'), 40 v, 48 r ('bídh aifur ina coda eile ar in garda don duilleog'), 48 v, 50 r ('guididh ar Niall O Catain ro sgribh só'), 51 r, 52 v, 53 r, 56 r ('. . . a nOistín in deichamh la .xx. September 1626, crich in leabhair conuici seo ~ go ndena Día trocairi ar in bfer ro sgribh .i. Niall gruamdha O Cathain cedna (?) ~ air fhir in liubur mur in cedna .i. Somhairle Mac Domhnaill ~rl'), 57 v, 64 v ('aniúgh trosgadh, lá S. Proinsíos mo patrúin beannaigh ~ co nguidhidh sé ar ar son do chum De nimhe Amen'), 68 v ('co ffoiri Día oirn oir ttindus amen ~ ar flier in liubhair ilmid trocuiri'), 78 v, 84 v ('1626'), 88 r, 90 r ('.16. October 1626'), 96 v, 97 r ('.2. desemper [1626 above line] a Lobhán don leabursa dá sgribhadh re Niall O Catain, ilim trocuire'). (2) Aodh Ó Dochartaigh, Ostend 1627 (see (b) ff. (39 v), 73 v, (89 v), 93 r), who wrote (a) ff. 99-100, 110-129 r, and all of (b), with the exception of the poem on f. 94 r m. For possible identification of this scribe see ITS XLIII (1954) 217. (3) Unidentified hands appear at (a) ff. 105 r m-109 v, 129 v-130 v, and (b) f. 94 r m. The MS was written for Capt. Somhairle Mac Domhnaill and probably came to Louvain after his death (ITS XLIII (1954) xi). Previously described by E. Mac Neill and G. Murphy, Duanaire Finn (ITS VII (1908) xvii-xx, XLIII (1954) ix-xi) and by P. Walsh (IER 30 (1927) 561-8 [=Irish chiefs and leaders (Dublin 1960) 129-39]; see also IBL 22 (1934) 81-8).

Bound in boards and vellum (tooled), bearing title 'Sgealta, Duanaire Finn' in gilt on spine and 'Anno 1628' and crest on front cover (see B. Jennings, ITS XLIII (1954) 219). The whole MS has been interleaved, the first leaf being backed by a blank sheet of paper. Numerous marginal notes and comments in Irish and Latin throughout the text of the Acallam; some notes in non-scribal hands also in Duanaire Finn.

Notes on first leaf: (a) 'Do bhidh usad an leabhair so ag an bhrathair bhocht Domhnaill Mhaglábhuin re toil na nuachtran an bhliaghan daoís an Tighirna 1792 or Maglone'. (b) 'Labhras O Cathalan / sgriobh so ann 1718'. (c) 'Et do bidh usad an leabhair so', (d) 'Labhras Ó Cathalan do sgriobh só an bhliaghain daois an tigerna 1718. Duine mer míarach súigach ganamnaígh suighalgach mormhenamnach ruinphártach fíolbhuir féalach múirnach grábhuir déabhathach'. Note in English and Flemish after poem on last leaf: (e) 'to Sister Sumusset att the English Geresan in Lier', 'Voor Suster Sumuset in de English Gresan tot Lier'.

(a)

1 r . [Acallam na Senórach.] Headed '[T]ionnsgantur an leabarsa do sgriobadh re Niall Gruamdha / [. . .] do thSomairle Mac Domhnaill a nOisdin ⁊ Augus. 1626'. Beg. [. . .]e catha Comhoir et catha Ceide et catha Gabhra ⁊ / [. . .]Ollarbha. Breaks off at f. 129 r i: ⁊ tainic roimhe íar sin co dorus in tsídha. ⁊ do rinne lámach mas fíor. Chasms in text owing to loss of leaves (see above). This MS was not used by Stokes for his edition, Irische Texte IV pt i (1900), but the text appears to be closely related to that of A 4, breaking off at the same point. For MSS and recensions see N. Ní Shéaghdha, Agallamh na seanórach (Baile Átha Cliath 1942) réamhrádh.

129 v . 'Ag so dhuit trachtadh aithgher ar seilg do bhí ag Ffinn mac Cumhal ar Bhenn Edar ~ cionnas adeighridh do arioghacht an [sic] ffear mborb ~ mur do lennaibh lé hOscar é . . . ~ mur do lenn secht catha na feine iad . . . mur do sgriosadar Rioghacht Maghnuis mhóir le cungnamh Oscar mhic Osinn . . .'. Beg. Feacd naon da raibh cronnedh ag ionnad selga ar fíonaibh Eirion ag Fionn mac Cumhail a mBinn Edar. Breaks off (f. 130 v m) ahathladh sin ro fhaghaltaois an macaoimh mns [inna, MS] do Fhionn mac Umhail go tír ⁊ talmhan ahatria (?) féin, glúaisiom romhain a nios ar sí. Cf. R.Th. Christiansen, The Vikings and the Viking wars in Irish and Gaelic tradition (Oslo 1931) 90 n. 1. The remaining leaves in this section (ff. 131-2, 114 ff.; see above) are blank.

(b)

[i] . 'Clár dhunaire Find anso sios'. In two columns. Verso of this leaf blank.

1 r-94 r m. [Duanaire Finn.] See ed. etc., E. Mac Neill and G. Murphy, ITS VII (1908), XXVIII (1933), XLIII (1954).

1 r . Eól damh senchus féine Finn. 44 qq.

2 r m. Cumain let a Oissin fhéil. 51 qq.

3 v 11. A cháorthuinn Clúana Ferta. 47 qq.

4 v i. Sgéla catha Cruinn Mhóna. 69 qq.

6 v i. A bhen dén folcadh mo chinn. 41 qq.

8 r m. Fúar ar naghaigh a Loch Luig. 36 qq.

9 r m. Maidhim [s erased]in mhaidin fa ghlonn. 29 qq.

10 r . Ceisd agam ort a Cháoilte. 19 qq., foll. by ⁊cetera.

10 v 4. Mo mhaílacht ar chloinn Bhaoísgne. 9 qq.

10 v i. A bhean beir let mo léine. 19 qq.

11 r i. Fiondfile ba fer go lí. 14 qq., foll. by ~cetera.

11 v i. Fégthar tech Fhinn a nAlmhain. 33 qq.

12 v i. Aónach so a Moigh Eala in rí. 44 qq.

14 r m. Fuaramar séilg iar Samhuin. 33 qq.

15 r m. Sgriobh sin a Bhrógain sgribhinn. 18 qq.

15 v m. Uchán asgíeth mo ríogh réil. 63 qq.

17 v i. Siothaí Cháilti cía ros fúair. 117 qq.

21 v m. Éuchtach inghen Díermatta. 33 qq.

22 v i. Anocht fíor dheiredh na ffían. 23 qq.

23 v m. A cloidhimh chléircín an chluig. 111 qq.

27 v m. Cláidhtear leibh leabadh Osguir. 35 qq.

29 r m. Abair a Oisín mheic Finn. 62 qq., foll. by ⁊rl.

31 v 3. Fleadh ros fúair Corbmac ó Fhionn. 227 qq., foll. by colophon (f. 39 v i): 'Ag sin duit a Chaiptín Samhairle ~ ni feduim niosa mhó do sgriobadh anuairsi ó bhuaidhredh in chretha'.

40 r . La robhámar ar Slíabh Truim. 80 qq., foll. by ⁊cetera.

43 r m. Do bhádhusa úair. 3 qq.

43 r m. Mairg is muinnter do cléircibh. 3 qq.

43 r i. Trúagh sin a Cháoilte achara. 3 qq.

43 v 4. Tríar láoch do chúadhmor do sheilg. 4 qq.

43 v m. Dírgidh bhar sleagha sealga. 3 qq.

43 v i. Gorta chille críon locha. 4 qq.

44 r 4. A muicidh seolam sa sliabh. 4 qq.

44 r m. Guth gadhoir a gCnoc na Ríogh. 11 qq.

44 v m. Codail begán begán beg. 15 qq.

45 r m. A bhean labhrus rinn an laoídh. 13 qq.

45 v m. Uathadh damh sa coirtheso. 130 qq.

50 v m. Sgríobh sin a Brogáin sgribhinn. 47 qq.

52 r i. Fiafraighis Patraic Macha. 11 qq.

52 v i. A Lorcáin mheic Luighdhech láin. 40 qq.

54 r i. A Oisín cía in fert dona. 88 qq.

57 v m. An Seisior. tríar attigim ar deisiol. ⁊ qq.

58 r 4. Cliabhán cuill cía do róine. 20 qq.

58 v i. A lía thulcha tuaithe shuas. 114 qq.

63 r m. Ag so in fód in ar ghein Fionn. 43 qq.

64 v m. Cairdius Logha ré droing don Fhéin. 13 qq.

65 r m. Innis a Oisin echtaigh. 12 qq.

65 v m. Fíamhain mac Foraigh go fíor. 3 qq.

65 v i. Iss é súd colg in laoich láin. 59 qq.

68 r m. Derg rúathar cloinne Morna. 39 qq.

69 r i. A Oissín in ráidhe rinn. 46 qq.

70 v i. A Oisin fuirigh ar Dhía. 20 qq.

71 v 7. Eirigh suas a Oissín amheic. 5 qq.

71 v m. Eirigh súas a Osgair. 6 qq.

72 r . Faoídh cluig do chúala a nDruim Dheirg. 18 qq.

72 v 7. Domhnach lodmair tar Lúachair. 28 qq.

73 v 4. Is fada anocht a nOilfinn. 8 qq.

73 v i. Mairg fuil ar hiarraidh a Bhrain. 16 qq. Foll. (f. 74 r í) by colophon: 'Ag sin duit a chaiptín Samhairle et da ffaghuinn ní badh mo ina sin do dhúanaire Finn ré na sgriobadh do dhenainn dháoibhsi é. Misi Aódh Ó Docartaigh do sgriobh a[o erased] nÓisdin. in .12. Februarí. 1627'.

74 v . A Oisín as f ada do shúan. 39 qq.

75 v m. La da ndechaidh Fionn na bfían. 17 qq.

76 r m. La da rabhamur a nDún Bó. 40 qq.

77 r i. In ccúala tú fíana Finn. 20 qq.

78 r 3. La da ndechaidh Fionn na bhfían. 24 qq.

78 v m. Lá do bhí sealg Shéibhe Guillenn. 170 qq.

83 v i. Aithreos caithréim infir móir. 67 qq.

85 v m. Leacht Guill do chráidh mo chroidhe. 39 qq.

86 v m. La da raibh Fionn ag ol. 19 qq. See ZCP 1 (1897) 294-326.

87 r i. In cumhain let a Oisin fhéil. 84 qq.

89 v m. La da raibh Padraic a nDún. 26 qq. Foll. (f. 90 r í) by 'Iomlanachadh in líne do leisce abheith folamh. Misi Aódh do sgriobh'.

90 v . Dubhach sin a Bhenn Ghúalann. 106 qq. Foll. by colophon (f. 93 r í): 'Da ffagainn ní badh mó ina affuarus do sgribhebhuinn iad. A nOisdin. In .6. Augustus 1627'.

93 v . Cumain liom animirt. 27 qq.

94 r m. Olc mo thuras sonn ó Lundain. 8 qq. Ed. from this MS by P. Walsh, Gadelica (1912-13) 249-50; Gleanings² (1933) 86-7 (trans. in IER 30 (1927) 565-6 [=Irish chiefs and leaders (Dublin 1960) 134-5]); and by C Mhág Craith, Dán na mBráthar Mionúr (Baile Átha Cliath 1967) no. 46.