LS A 19

Lastliosta IIIF

BailiúchánAn Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath

Suíomh FisiciúilBaile Átha Cliath, Éire

Marc SeilfLS A 19

TeangachaGaeilge; ga

Dáta cruthaithe1600-1699; 1608

Uimhriú65 fóilió

ÁbharNaomhsheanchas

ÚinéireachtLuann ceann dena n-iomarca nótaí ag an tús agus ag an deireadh an scríobhaí : 1. Conaire O Cléirigh, scríobhaí na cóipe a rinne Brianus Mag Niallghus an LS seo: Probationes pennae Tabhair so do Conaire O Cleirigh' agus 2. áit sa tuaisceart Inis Ceithleann, Co. Fhear Manach leis an dáta 1593 'An bliaghuinse daoís an tigerna do ghabadh Inisceithlion 1593'. Luann colafan cuairt ar Chúige Uladh-Tír Chonail ó fhómhair 1607- December 14, 1608 nuair a scríobhadh an 'Life': 'Conadh amhlaidh sin dosgriobhasa betha mo phátrúin ~ mo phrímhearlaimh féin isin mbliadhain as buaidhiortha dá ttáinig re fada d'aimsir a nErinn, ~ go hairidhi againni cuigedh Uladh ~ go mórmhór attir Chonuill rebliadhain gus anamsa .i. go féil na croiche foghmair Anno 1607 do thionnsgain an buaidredh sin la feili na croiche ~ comhainm an laoí cédna bliadhain onamsin do criochnuighesa anobuirsi Anno 1608, Decembris 14. Tá oráid don scríobhaí féin agus d'aon duine a thabhairt cabhair dó leis an obair, na mná uaisle, go háirithe Rois Óg ní Dhomnaill: 'A bhraithri gradhacha guidhidh ar mo shon fen ~ ar son gach duine dá ttug fabhor docum antsaothairsin ~ go hairidhi ar anmain na mná úaisli do gheall damh ag tionsgnadh na bethadhsa nach edh amháin nach gcuirfedh fein buaidhredh orm acht cungnamh lem fá na díthcheall ~ ar chúig marg ní inneosuinn gurbí Rois Óg [inghen (?) scrioste] ní [ath-scríofa in dúch] Dhomnaill sin. Brianus: Magniallghus . Muise : na : Roice'. I dtosach báire bhí sé ar intinn na bProinsiasach Éireannach a bhí i Lováin sa Bheilg ag tús an 17ú haois beathaí na naomh a bhailiú.Tháinig an scéim sin chun chinn mar scéim mhór stairiúil agus ghinealaigh, a aimsigh, a bhailigh agus a tras-scríobh a bhí ar stair shaolta agus eaglaisiúil na hÉireann. Thosaigh scaipeadh an bhunbhailiúcháin dena lámhscríbhinní Gaeilge agus Laidineacha, a bhí níos leithne, ó Lováin ag deireadh an 18ú haois le Réabhlóid na Fraince. Bogadh an bailiúchán go Coláiste Naomh Isidore, An Róimh sa bhliain 1792 chun go mbeadh sé sábháilte agus d'fhan sé ansin go dtí 1872 nuair a bhogadh é go dtí Mainistir na bProinsisach, Cé na gCeannaithe, Baile Átha Cliath. Bhí sé i Leabharlann na bProinsiasach, Dún Mhuire, Cill Iníon Léinín, Co. Bhaile Átha Cliath sa bhliain 1946 agus faoi dheireadh bogadh é go dtí Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath i Samhain 2000.

RaonAn Bheilg; An Iodáil; Baile Átha Cliath

BunábharPáipéar

CeangailCeangailte le gairid i leathleathar, tá an seanchlúdach meamram agus stiall de mheamram (10.4" x 2.6") ceangailte ag an deireadh le téascanna éagsúla, tús an téasc a luaitear La(b)raidh Loing (s)[each]? san áireamh. Tá na seanchlúdaigh leathar caomnaithe ar leith leis na seanchlúdaigh a bhaineann le A 25 i gclúdach leis an uimhir 'Vol 3', '14' agus an lipéad 'A 23', GXXXII'. Uimhir 'A 23' in órlitreacha ar an ndroim.

ScríobhaitheMag Niallghus, Brianus

Toisí12" x 7.9"

Ar líne ó2004

NótaíTá dhá stíl de scríbhneoireacht sa LS: an chéad cheann claonta agus neamhfhoirmeálta atá tríd an LS agus sa cholofan ag an deireadh; an cheann eile ina sheasamh agus de réir cosúlachta comhionann leis an gceann san cuid is mó de A 25, baintear úsáid asti sna línte tosaigh agus ó am go ham sna teidil, sna sleachta Laidineacha agus focail aonar fiú (ff. 3 r, 4 v, 26 r, 34 r, 35 v, 48 v, 52 v, 58 r). Is ionann an scríobhaí agus Bernardus mc Nellus as Gleann Cholm Cille, '[qui] scite pingit et bene loquitur hibernie latine et anglice et est Clericus Subvicarius', luaite ag an Easpag George Montgomery, c. 1605-7 (Anal. Hib. 12 (1943) 90, 104); féach ar Donegal Annual 1960, 279. Tá duilleoga cóirithe agus cúinní lasmuigh gearrtha. Tá go leor téacs caillte de bharr creimthe na himill lastigh (cúinní uachtaracha ó f. 42 amach araon). Cur síos ar an LS le P. Walsh, 'Two Irish manuscripts', Studies 18 (1929) 292-306 (=Irish men of learning (Dublin 1947) 160-78), a fhoilsíonn an chuid is mó de na nótaí ar na himill. Léiríonn nótaí go minic ar na himill i lámh Colgan gur úsáid sé an chóip sin ar a chaoithiúlacht féin, seachas A 8 atá ceangailte go teann (Walsh, loc. cit.).

CeartaCóipcheart ag Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath; Iomhá Foinse ag Meamram Páipéar Ríomhaire, Scoil an Léinn Cheiltigh, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath.

CuntasIs lámhscríbhinn Gaelach í COBAC LS A 19 , ón 17ú haois. Scríofa i nGaeilge ar pháipéar ag Brianus Mag Niallghus sa bhliain 1608, ní fios an áit inár chumadh. Tá cóip den 'Life of St. Columcille' ón cóip a rinne Giolla riabhach mór Ó Cléirigh iniata. Cuid den Chnuasach Proinsiasaigh a bhí suite ar dtús i gColáiste na bProinsiasach, An Lováin; i gColáiste Naomh Isidore, An Róimh sa bhliain 1792; i Mainistir na bProinsiasach, Cé na gCeannaithe, Baile Átha Cliath sa bhliain 1872; i Leabharlann na bProinsiasach, Dún Mhuire, Cill Iníon Léinín, Co. Bhaile Átha Cliath sa bhliain 1946 agus faoi dheireadh i gColáiste Ollscoile, Baile Átha Cliath ó Samhain 2000 amach.

TagairtíBreatnach (Caoimhín): Foinsí an leagain de Bheatha Cholaim Chille a scríobhadh faoi stiúradh Mhaghnuis Uí Dhomhnaill in Léann lámhscríbhinní Lobháin (2007), pp. 127–138. Déantar plé nach bhfuil Rawl. B 514 an chóip a bhí ullmhaithe go speisialta do Mhaghnus Ó Domhnaill, agus cuirtear i gcéill go mbeadh teacht ag scríobhaí Franciscan A 19 do chóip, caillte anois, de Liber hymnorum. Ó Cuaig (Colm): Colm Cille: scéal a bheatha in LCC 52 (2022), lgh. 1–17. Scrúdaítear na haithruithe a rinne Brian Mac Niallais, scríobhaí MS Franciscan A 19, don bunthéacs déanta ag M. Ó Domhnaill.

Íoslódáil Meiteashonraí

Fáiltímid roimh shonraí breise nó ceartúcháin ar bith a bhaineann le cur síos agus meiteashonraí na lámhscríbhinní. Déan teagmháil linn, le do thoil, le d’aiseolas.

Catalogue of Irish Manuscripts in University College Dublin

A 19

LIFE OF ST COLUMCILLE

17th cent. Paper. 30.5 × 20 cms. Ff. 61 + 7 (blank) + 1 (numbered 62) + 5 (blank) + 2 (numbered 63-4). Scribe: Brianus Mag Niallghus, 'Muise na Roice', 1608 (f. 61 v m) from a copy made by Giolla riabhach mór Ó Cléirigh. There are two styles of writing in the MS: one, sloping and less formal, is found throughout and in the colophon at the end; the other, upright and apparently identical with that of the greater part of A 25, is used in the opening lines and occasionally for titles, Latin quotations and even single words (ff. 3 r, 4 v, 26 r, 34 r, 35 v, 48 v, 52 v, 58 r). The scribe may be identical with Bernardus mc Nellus of Glencolumbkille, '[qui] scite pingit et bene loquitur hibernie latine et anglice et est Clericus Subvicarius', mentioned by Bishop George Montgomery, c. 1605-7 (Anal. Hib. 12 (1943) 90, 104); see also Donegal Annual 1960, 279.

Recently bound in half-leather, the old vellum cover and a strip of vellum (c. 26.5 × 6.5 cms) bearing the ends of about 70 11. (including the beginning) of a text mentioning La(b ?)raidh Loing(s)[each] being bound in at end. Old leather bindings preserved separately with those of A 25 in cover numbered 'Vol. 3', '14', and labelled 'A 23', 'G XXXII'. Leaves have been repaired and outer corners trimmed. Considerable loss of text due to gnawing of inside corners (upper corners from f. 42 on only). Number 'A 23' in gilt on spine. MS described by P. Walsh, 'Two Irish manuscripts', Studies 18 (1929) 292-306 (=Irish men of learning (Dublin 1947) 160-78), who also prints most of the marginalia. Frequent marginal notes in Colgan's hand show that he used this copy for convenience, in preference to the tightly-bound A 8 (Walsh, loc. cit.).

Numerous notes and jottings at beginning and end: [F. 1 r:] (a) 'Domhnall mac Ogin mhic Aodh mic Ainmreadha'. (b) (F)eidm as mo on feidhm as mó. 9 qq. Occurs in some copies of Comhrag Fir Diadh; see RC 10 (1899) 337. (c) 'D(. . .) fui gles ort', in blue ink. (d) 'Comortus inn so re fear sgriobth(a) an leabirsi (.i. Brian) Fionn / Domnall (R.) Mac an Bhaird', (e) Tri gártha is gnáthach na dunadh. 1 q. Repeated in another hand at f. 63 v. Cf. Measgra Dánta I (1927) no. 36. (f) 'inbfuil foghnamh'. [F. 1 v:] (g) 'Iomdha oshluagh Éirne orra', (h) Flaithemnus mor air muirn mbig. 1 q. Dioghluim Dána (1938) no. 37 q. 2. (i) Gé mholtur cách do chionn ealaigh. 1 q. Cf. BM Cat. i, 117. (j) Iomdha sasaoghal lá hE[. . .]. 1 q. (?). (k) 'Edmonn' (twice). (1) Antí bhiosna dhaoí ní fedtur achlaoí. (m) 'larruim ar in Tigerna cumhachtach ~ ar Cholum Chille bhenduighthe go rabh am cuinne ann sa rítheagh a bfuil siumh ~ go dtuillem o chroidhe glan dhol ann. Amen a Dia. Amen a Dia', (n) 'Crosaim féin ar coimsightheoir nimhe ~ ar Coluim Cille maith ar bioth do dhenamh dot corp nó dot anmain gibé tú', (o) 'Gibe thu as olc do labrais'. (p) Probationes pennae (cf. Walsh (h)) including 'Tabhair so do Conaire O Cleirigh', (q) 'Iarraim ar Dia ~ ar Coluim Cille go ndioghna sé trocaire orum'. [F. 2 r:] (r) '(Col)mcille mac Felimid'. (s) 'Do bí Fionán cam an ~ iomud Finnén naom(. . .)'. (t) '9. mairtius. 1610' (inverted). [F. 62 r:] (u) 'Ni fhoghnand do dhuine' ['ar doun' different hand]. [F. 63 v:] (v) 'Candide (. . .) subscriptum (. . .) / Mauritius Bardeus', in blue ink. (w) See (e) above. (x) 'An bliaghuinse daoís an tigerna do ghabadh Inisceithlion 1593'. (y) '1624. Niall garb ~ Neactai[n]'. (z) Trúagh an dáil ón truagh an dáil. 1 q. (inverted), (aa) 'A mic gur mhealach harma. féchain cionnus ata'. [F. 64 r:] (bb) 'Comórtus andso'. [F. 64 v:] (ec) 'A De gan an bethasa Choluim chille sgribhtha agam' ['fein' in another hand]. Repeated two or three times (in different hands?), (dd) 'G(i)be do sgribh an leabursa do bhi alamh ar a chomus' (inverted). [Vellum cover (see above):] (ee) A Muire as moghã. do gebad duine o bad eol beth ar anhsodh. s dogheunadh onoir chuicce. 1 q. (?). (ff) 'A Choluimchille guidh oramsa anuis agas ar uair (?) mo bhais / (. . .)'. (gg) 'Ag so Beatha Choluim Chille'.

Other notes and scribblings occur on these pages and on the old vellum cover also, but most of them are indecipherable.

3 . Vita S. Columbae Abbatis, Hiberniae & Scotiae Patroni &ra (title in red ink in upper margin). Beg. Tionnsgantur beatha anabadh naomtha et anuasalathar et priomhfhaidhi nimh[e cancelled] ⁊ a [above line] talmhan annso eadhon Coluim Cille mac Felimidh. Ends (f. 61 v m) gur moradh ainm Dé ⁊ Cholaim Chilli de sin. Followed by colophon: 'Conadh amhlaidh sin dosgriobhasa betha mo phátrúin ~ mo phrímhearlaimh féin isin mbliadhain as buaidhiortha dá ttáinig re fada d'aimsir a nErinn, ~ go hairidhi againni cuigedh Uladh ~ go mórmhór attir Chonuill rebliadhain gus anamsa .i. go féil na croiche foghmair Anno 1607 do thionnsgain an buaidredh sin la feili na croiche ~ comhainm an laoí cédna bliadhain onamsin do criochnuighesa anobuirsi Anno 1608, Decembris 14. Gabh agam dá réir sin aléghthóir deighbhrethaigh gan aithfer do thabhairt orm um lochtt dá ndearnus ann do thaoibh litri nó dhermuid ~ aleith risin orthographia ~ risin dechtadh bíodh abhuidheachus no adimbgechus [or adimogechus ?] aran Giolla Riabach mór Ó Chleirigh agár lenusa é ni hedh amháin de uerbo, ad uerbum acht litir ar litir. A bhraithri gradhacha guidhidh ar mo shon fen ~ ar son gach duine dá ttug fabhor docum antsaothairsin ~ go hairidhi ar anmain na mná úaisli do gheall damh ag tionsgnadh na bethadhsa nach edh amháin nach gcuirfedh fein buaidhredh orm acht cungnamh lem fá na díthcheall ~ ar chúig marg ní inneosuinn gurbí Rois Óg [inghen (?) erased] ní [re-inked] Dhomnaill sin. Brianus: Magniallghus . Muise : na : Roice'.

62 r . '[...] anuird spioratalta ~ funduirigh cathadh (?) dord Saincti Bened. ~ Sa[ncti] Bernard. ~ móran uile nach airmhithior iad so uile'. Beg. Primo: do paraghaibh, seiser ⁊ da fhithcead. Foll. by 'Is mor sin uile re ná naireamh, ~ an mhéid do naomha ó sgriobha na shean leabhair ~ na sean chartacha as ar sgriobha so'. Then follows a computation based on the information given. F. 62 v blank.